Potrzeby i oczekiwania

Spotkałem się niedawno z opinią, że warunkiem dobrych relacji z innymi jest wyrzeczenie się wobec nich oczekiwań. Nie jest jednak przecież realne. W kontakcie z drugim człowiekiem zawsze chodzi o realizację jakiejś potrzeby. To naturalne, że chcemy, by nie stawiał nam przeszkód na drodze do jej realizacji. By nie utrudniał nam osiągania tego, co dla nas naprawdę ważne. W konsekwencji oczekujemy od niego określonych postaw i zachowań.

Wyjaśnijmy sobie podstawowe pojęcia. 

POTRZEBA - to co jest nam niezbędne do prawidłowego funkcjonowania (np. poczucie bezpieczeństwa czy autonomii).

OCZEKIWANIE - to pragnienie, by zrealizowane zostały rozwiązania, które pomogłyby nam zaspokoić naszą potrzebę 

PROŚBA - komunikat werbalny lub niewerbalny, artykułujący nasze oczekiwanie, wyrażający je

Oczekiwanie, jako konsekwencja uświadomionej potrzeby, jest nieodłączną częścią formułowania komunikatu. I chyba najbardziej zaniedbana. Nawet jak nauczymy się odróżniać fakty od interpretacji, rozpoznawać emocje, które nami kierują czy zidentyfikować nasze potrzeby, to wykładamy się na wyrażaniu oczekiwań. Nie potrafimy asertywnie komunikować tego, czego chcemy. Stawiamy żądania. Stosujemy emocjonalne szantaże. Dociskamy do muru. Wprowadzamy w poczucie winy. Liczymy, że ktoś się domyśli. 

Z drugiej strony czasem sami nie bardzo wiemy, jakie są nasze oczekiwania. Nie mamy ich rozpoznanych. Nie wiemy czego pragniemy, a w konsekwencji nie wiemy, w jaki sposób ktoś mógłby na nie odpowiedzieć. I stąd płyną konflikty: z niejasności, z niedopowiedzeń, z milczenia, z braku świadomości.

Tymczasem kluczem do porozumienia jest to, by obie strony miały świadomość tego, czego rzeczywiście chcą od siebie i potrafiły to jasno, klarownie zakomunikować, tak, by nie godzić w godność drugiej osoby, bez manipulacji, presji, przemocy. W taki sposób, by prośba była akceptowalna dla adresata.

Nie chodzi zatem o to, by nie mieć oczekiwań, lecz o to, by 

- uświadomić sobie ich istnienie (zdawać sobie sprawę, że czegoś chcemy), 

- adekwatnie je rozpoznać (wiedzieć, czego chcemy), 

- otwarcie je komunikować (sprawić, by inni wiedzieli, czego chcemy) i 

- umieć zaakceptować fakt, że człowiek, który jest adresatem naszych oczekiwań ma pełne prawo odmówić grania roli, jaką mu wyznaczyliśmy (przyjąć, że inni mogą chcieć, czegoś innego niż my).

Druga osoba nie musi odpowiedzieć na nasze oczekiwania. Nie jest przecież narzędziem do realizacji naszej potrzeby. Jednak bez wyrażenia naszego oczekiwania szanse na porozumienie oparte na konsensusie spadają niemal do zera.  

Tomasz Tokarz