Otwartość

Otwartość na siebie. Nic w większym stopniu nie sprzyja rozwojowi. Jeśli nauczyciele i uczniowie akceptują siebie, mają do siebie wzajemnie zaufanie, jeśli obdarzają się szacunkiem, jeśli udało im się zbudować dobre relacje, wtedy nie muszą wypracowywać skomplikowanych strategii obronnych, chować się za fortyfikacjami, zamykać w pancerzach.

Uczniowie nie muszą uciekać się do kłamstwa i oszustwa. Nie muszą szukać narzędzi umożliwiających przetrwanie we wrogim środowisku, opracowywać metod radzenia sobie ze strachem, nudą i zmęczeniem. Nie muszą kombinować, jak uniknąć zadania, z którym sobie nie radzą lub które powoduje znużenie.

Z drugiej strony nauczyciel nie musi wkładać munduru strażnika więziennego. Nie musi ukrywać się za katedrą i wymierzać zza niej ciosy. Obie strony mogą być sobą.

Dopiero wówczas pojawia się przestrzeń do efektywnej i wartościowej pracy.

Tomasz Tokarz