Sieci
Badania z obszaru neurobiologii wyróżniły w mózgu trzy uniwersalne sieci funkcjonalne:
a) sieć istotności (salience network – SN), odpowiedzialna głównie za ocenę sytuacji i motywację (kora wyspy i kora przednia zakrętu obręczy),
b) sieć wykonawcza (central executive network – CEN), odpowiedzialna za wysiłek poznawczy,
c) sieć domyślna/spoczynkowa (default mode network – DMN) odpowiedzialna za tworzenie i autorefleksję.
Ta pierwsza decyduje o tym, czy w ogóle będzie nam się chciało działać. Dwie kolejne określają, jak działamy.
Kiedy sieć istotności zdecyduje: "ok, działamy" to nasza aktywność może pójść w dwóch kierunkach (SN działa trochę jak przełącznik):
a) uaktywnienia sieci wykonawczej, odpowiedzialnej za wykonywanie określonych zadań (mniej lub bardziej skomplikowanych), wymagających wysokiego poziomu kontroli uwagi,
b) uaktywnienia sieci domyślnej, odpowiedzialnej za działania twórcze, planowanie przyszłości, analizę stanów mentalnych innych ludzi, a także za wgląd w siebie.
Aktywność sieci domyślnej obserwowana jest głównie podczas poznawczego relaksu – kiedy nie jest wykonywane żadne konkretne zadanie. DMN jest również aktywna podczas aktywności związanych z pamięcią autobiograficzną, myśleniem prospektywnym, introspekcją, rozumieniem intencji innych, aksjologiczną oceną ludzkich działań i tworzeniem planów na przyszłość.
Tak powtórzmy - działanie kreatywne, autorefleksyjne, społeczne, zorientowane na budowanie własnej tożsamości wokół autobiografcznych wspomnień... uruchamia się wtedy, gdy nie mamy głowy obciążonej stresem lub koniecznością wykonywania schematycznych poleceń.
Gdy mamy czas dla siebie.
Gdy jesteśmy w stanie tzw. spoczynku, co nie oznacza, że w spoczynku jest nasz mózg.
On się nie leni - on intensywnie pracuje.
Kiedy leżysz w wannie Twój mózg zużywa tyle samo energii, kiedy rozwiązujesz ćwiczenia matematyczne.
Ale zużywa na coś innego. Na rozwiązywanie nieschematycznych wyzwań. Na myślenie o tym, kim jesteś. Czego chcesz od życia. Kim są inni wokół Ciebie.
Do czego zmierzam.
W systemie szkolnym opartym na stresie, narzuconych zadaniach, przeciążonym treściami - mózg często nie wchodzi nawet na poziom wykonawczy.
Jeśli sieć istotności nie da sygnału, że jest bezpiecznie to organizm trwa w trybie zorientowanym na przetrwanie (fight or flight), ucieka, nieruchomieje, zatrzymuje się w stanie marazmu. Nie ma motywacji nawet do wypełniania ćwiczeń.
Jeśli atmosfera w szkole jest dobra i sieć istotności da sygnał: "jest spoko" to następuje działanie. Ale gdy, mimo dobrego klimatu, jest gonitwa z programem i presja na wyniki - to mózg zatrzyma się trybie wykonawczym.
Uczeń będzie nawalał kolejne zadania, ale nie będzie kreatywny ani nie będzie świadomy, po to właściwie robi.
Przy ciągłej gonitwie z materiałem brakuje przestrzeni dla uruchomienia systemu spoczynkowego.
Tym samym trudno oczekiwać od uczniów twórczych działań - mózg nie ma na to czasu.
A przecież dopiero wtedy zaczyna się prawdziwa edukacja.
Prawdziwa szkoła.
Wiedzieli o tym starożytni. Po grecku szkoła (scholai) to po postu... "czas wolny".
Wiedzą tym współcześni neurobiolodzy.
Czy wiedzą o tym konstruktorzy systemu edukacyjnego?
Wydaje mi się, że z punktu widzenia mózgu optymalny rozkład dnia byłby mniej więcej taki:
- spotkanie powitalne, budujące poczucie bezpieczeństwa (nawet te 15 minut), odpowiadające na potrzeby sieci istotności,
- czas intensywnej pracy wykonawczej, pozbawionej lęku i stresu (2 x 45 minut, z krótką przerwą na reset)
- czas swobodnych działań, uruchomienie sieci domyślnej - 45 minut
- czas intensywnej pracy wykonawczej, pozbawionej lęku i stresu (2x45 minut)
- czas swobodnych działań, uruchomienie sieci domyślnej - 45 minut
- czas pracy artystycznej w oparciu o treści uzyskane wcześniej - przeskakiwanie po obu sieciach (60 minut)
- podsumowanie dnia, ugruntowanie poczucia bezpieczeństwa na potrzeby sieci istotności - 15 minut
a potem w domu - swoboda dla ucznia... żadnych obowiązkowych zadań domowych
Tylko czy znajdziemy czas, by dać mózgom dzieci tyle czasu dla siebie?
a) sieć istotności (salience network – SN), odpowiedzialna głównie za ocenę sytuacji i motywację (kora wyspy i kora przednia zakrętu obręczy),
b) sieć wykonawcza (central executive network – CEN), odpowiedzialna za wysiłek poznawczy,
c) sieć domyślna/spoczynkowa (default mode network – DMN) odpowiedzialna za tworzenie i autorefleksję.
Ta pierwsza decyduje o tym, czy w ogóle będzie nam się chciało działać. Dwie kolejne określają, jak działamy.
Kiedy sieć istotności zdecyduje: "ok, działamy" to nasza aktywność może pójść w dwóch kierunkach (SN działa trochę jak przełącznik):
a) uaktywnienia sieci wykonawczej, odpowiedzialnej za wykonywanie określonych zadań (mniej lub bardziej skomplikowanych), wymagających wysokiego poziomu kontroli uwagi,
b) uaktywnienia sieci domyślnej, odpowiedzialnej za działania twórcze, planowanie przyszłości, analizę stanów mentalnych innych ludzi, a także za wgląd w siebie.
Aktywność sieci domyślnej obserwowana jest głównie podczas poznawczego relaksu – kiedy nie jest wykonywane żadne konkretne zadanie. DMN jest również aktywna podczas aktywności związanych z pamięcią autobiograficzną, myśleniem prospektywnym, introspekcją, rozumieniem intencji innych, aksjologiczną oceną ludzkich działań i tworzeniem planów na przyszłość.
Tak powtórzmy - działanie kreatywne, autorefleksyjne, społeczne, zorientowane na budowanie własnej tożsamości wokół autobiografcznych wspomnień... uruchamia się wtedy, gdy nie mamy głowy obciążonej stresem lub koniecznością wykonywania schematycznych poleceń.
Gdy mamy czas dla siebie.
Gdy jesteśmy w stanie tzw. spoczynku, co nie oznacza, że w spoczynku jest nasz mózg.
On się nie leni - on intensywnie pracuje.
Kiedy leżysz w wannie Twój mózg zużywa tyle samo energii, kiedy rozwiązujesz ćwiczenia matematyczne.
Ale zużywa na coś innego. Na rozwiązywanie nieschematycznych wyzwań. Na myślenie o tym, kim jesteś. Czego chcesz od życia. Kim są inni wokół Ciebie.
Do czego zmierzam.
W systemie szkolnym opartym na stresie, narzuconych zadaniach, przeciążonym treściami - mózg często nie wchodzi nawet na poziom wykonawczy.
Jeśli sieć istotności nie da sygnału, że jest bezpiecznie to organizm trwa w trybie zorientowanym na przetrwanie (fight or flight), ucieka, nieruchomieje, zatrzymuje się w stanie marazmu. Nie ma motywacji nawet do wypełniania ćwiczeń.
Jeśli atmosfera w szkole jest dobra i sieć istotności da sygnał: "jest spoko" to następuje działanie. Ale gdy, mimo dobrego klimatu, jest gonitwa z programem i presja na wyniki - to mózg zatrzyma się trybie wykonawczym.
Uczeń będzie nawalał kolejne zadania, ale nie będzie kreatywny ani nie będzie świadomy, po to właściwie robi.
Przy ciągłej gonitwie z materiałem brakuje przestrzeni dla uruchomienia systemu spoczynkowego.
Tym samym trudno oczekiwać od uczniów twórczych działań - mózg nie ma na to czasu.
A przecież dopiero wtedy zaczyna się prawdziwa edukacja.
Prawdziwa szkoła.
Wiedzieli o tym starożytni. Po grecku szkoła (scholai) to po postu... "czas wolny".
Wiedzą tym współcześni neurobiolodzy.
Czy wiedzą o tym konstruktorzy systemu edukacyjnego?
Wydaje mi się, że z punktu widzenia mózgu optymalny rozkład dnia byłby mniej więcej taki:
- spotkanie powitalne, budujące poczucie bezpieczeństwa (nawet te 15 minut), odpowiadające na potrzeby sieci istotności,
- czas intensywnej pracy wykonawczej, pozbawionej lęku i stresu (2 x 45 minut, z krótką przerwą na reset)
- czas swobodnych działań, uruchomienie sieci domyślnej - 45 minut
- czas intensywnej pracy wykonawczej, pozbawionej lęku i stresu (2x45 minut)
- czas swobodnych działań, uruchomienie sieci domyślnej - 45 minut
- czas pracy artystycznej w oparciu o treści uzyskane wcześniej - przeskakiwanie po obu sieciach (60 minut)
- podsumowanie dnia, ugruntowanie poczucia bezpieczeństwa na potrzeby sieci istotności - 15 minut
a potem w domu - swoboda dla ucznia... żadnych obowiązkowych zadań domowych
Tylko czy znajdziemy czas, by dać mózgom dzieci tyle czasu dla siebie?
Tomasz Tokarz
Komentarze
Prześlij komentarz